Author: Kritz

पथ्याबिभीतामलकीफलानां शतं क्रमेण द्विगुणाभिवृद्धम् । प्रस्थेन युक्तञ्च पलङ्कषाणां द्रोणे जले संस्थितमेकरात्रम् ॥ अर्धावशिष्टं क्वथितं कषायं भाण्डे पचेत् पुनरेव लौहे। अमूनि वह्नेरवतार्य दद्याद् द्रव्याणि सञ्चूर्ण्य पलार्द्धकानि ॥विडङ्गदन्तीत्रिफलागुडूचीकृष्णात्रिवृन्नागरकोषणानि यथेष्टचेष्टस्य नरस्य शीघ्रं हिमाम्बुपानानि च भोजनानि ॥ निषेव्यमाणो निहन्ति रोमांस गृध्रसी नूतनखञ्जताञ्च।। प्लीहानमुग्रं जठराग्निगुल्मं पाण्डुत्वकण्डूवमिवातरक्तम् ॥ पथ्यादिको गुग्गुलुरेष नाम्ना ख्यातः क्षितावप्रमितप्रभावः । बलेन नागिन समं मनुष्यं जवेन कुर्याततरगेण तुल्यम् […]

अयःसयष्टित्रिफलाकणानां चूर्णानि तुल्यानि पुरेण नित्यम्।सर्पिर्मधुभ्यां सह भक्षितानि शुक्राणि काचानि निहन्ति शीघ्रम् ।। ( रसचंडांशु ) सामग्री :- लौह भस्म (Calcined iron) मुलेठी चूर्ण (Glycyrriza glabra) त्रिफला चूर्ण (Terminalia chebula, Terminalia bellirica, Phyllanthus emblica) पिप्पली चूर्ण (Piper longum) शुद्ध गुग्गुलु (Commiphora wightii) विधि- लौह भस्म, मुलेठी, त्रिफला, पिप्पली – इन सभी द्रव्यों का सम भाग कपड़छन […]

वरानिम्बार्जुनाश्वत्थखदिरासनवासकैः । चूर्णितैर्गुग्गुलुसमैर्वटका अक्षसंमिताः ॥ कर्त्तव्या नाशयन्त्याशु सर्वाल्लिङ्गसमुत्थितान् । उपदंशानसृग्दोषांस्तथा दुष्टव्रणानपि।। ( भाव प्रकाश मध्यम उपदंश 41/36-37 ) सामग्री :- हरड़ (Terminalia chebula) बहेड़ा (Terminalia bellirica) आंवला (Phyllanthus emblica) नीम (Azadirachta indica) अर्जुन (Terminalia arjuna) खदिर (Acacia catechu) पीपल की छाल (Ficus religiosa) विजयसार (Pterocarpus marsupium) अडूसा/ वासा (Adhatoda vasica) शुद्ध गुग्गुलु (Commiphora wightii) विधि- […]

अयः पलं गुग्गुलु मंत्र योज्य पलत्रयं व्योषपलानि पञ्च। पलानि चाष्टौ त्रिफलारजश्च कर्षं लिहन् यात्यमरत्वमेव ॥ ( रसचंद्रांशु ) ( भाव प्रकाश मध्यम रसायन ) ( भैषज्य रत्नावली रसायन ) द्रव्य :- लौह भस्म(Calcined iron) 1 पल ~ 40g शुद्ध गुग्गुलु (Commiphora wightii) 3 पल ~ 120g त्रिफला चूर्ण(Terminalia chebulaTerminalia belliricaPhyllanthus emblica) 8 पल ~ 320g […]

रसगन्धकताराभ्रमाक्षिकाणां पलं पलम् । लोहस्य द्विपलं चापि गुग्गुलोः पलसप्तकम् ।।मर्दयेदायसे पात्रे दण्डेनाप्यायसेन च ।कटुतैलसमायोगाद्यामद्वमतनद्रिः ।। माषमात्रप्रयोगेण गृध्रसीमवबाहुकम् । स्नायुजान् वातजांश्चान्यान् नाशयेन्रत्र संयम् ।। ( भैषज्यरत्नावली ) सामग्री- शुद्ध पारद (Mercury) – 4 तोला ~ 40 ग्राम शुद्ध गन्धक (Sulphur– 4 तोला ~ 40 ग्राम रौप्य भस्म (Calcined silver) – 4 तोला ~ 40 ग्राम अभ्रक […]

निम्बामृतावृषपटोलनिदिग्धिकानां भागान्पृथग्दशपलान् विपचेद्घटेऽपाम् । अष्टांशशेषितरसेन सुनिश्चितेन प्रस्थं घृतस्य विपचेत्पिचुभागकल्कैः ॥ पाठाविडङ्गसुरदारुगजोपकुल्या द्विक्षारनागरनिशामिशिचव्यकुष्ठैः तेजोवतीमरिचवत्सकदीप्यकानि रोहिण्यरुष्करवचाकणमूलयुक्तैः ॥ मञ्जिष्ठयाऽतिविषया वरया यमान्या। संशुद्धगुग्गुलुपलैरपि पञ्चसङ्ख्यैः तन्नाशयेद् विषमतिप्रबलं समीरं सन्ध्यस्थिमज्जगतमप्यथ कुष्ठमीदृक् ॥नाडीव्रणार्बुदभगन्दरगण्डमाला जत्रूर्घ्वसर्वगदगुल्मगुदोत्यमेहान् यक्ष्मारुचिश्वसनपीनसकासशोष हत्पाण्डुरोगगलविद्रधिवातरक्तम् ।। ( भैषज्यरत्नावली कुष्ठ रोग ) सामग्री- पञ्चतिक्त– गुडुची (Tinospora cordifolia), निम्बमूलत्वक (Azadirachta indica), वासा (Adhatoda vasica), कण्टकारी (Solanum xanthocarpum), पटोलपत्र (Trichosanthes dioica)- प्रत्येक द्रव्य 40 […]

नागरं पिप्पली चव्यं पिप्पलीमूल चित्रकौ। भृष्टं हिंग्वजमोदा च सर्षपा जीरकद्वयम्।। राना शक्रयवाः पाठा विडङ्गं गजपिप्पली । कटुकाऽतिविषा, भार्गी वाजिगन्धा वचा तथा।। प्रत्येकं कार्षिकाणि स्युर्द्रव्याणीमानि विंशति । द्रव्य म्यः सकलेभ्यश्च त्रिफला द्विगुणा भवेत् ।। एभिश्चूर्णी कृतैः सर्वैः समो देयश्च गुग्गुलुः । गुडूच्या दशमूलस्य क्वाथे पक्वो नवः शुभः ।। वङ्गं रौप्यं च नागं च लौहं ताम्रमथाभ्रकम् । […]