Categories
Yog ( Formulations )

Jawar Bhairav Churna (ज्वरभैरव चूर्ण) : Medicine

नागरं त्रायमाणा च पिचुमन्दं दुरालभा। पथ्या मुस्ता वचा दारु व्याघ्री शृङ्गी शतावरी। पर्पटं पिप्पलीमूलं विशाला पुष्करं शटी। मूर्वा कृष्णा हरिद्रे द्वे लोने चन्दनमुत्पलम्। कुटजस्य परं वल्कं यष्टीमधुकचित्रकम्। शोभाञ्जनं बलाचातिविषा च कटुरोहिणी। मुसली पद्मकाष्ठं च यवानी शालपर्णिका। मरिचं चामृता बिल्वं बालं पङ्कस्य पर्पटी। तेज:पत्रं त्वचं धात्री पृश्निपर्णी पटोलकम्। गन्धकं पारदं लोहमभ्रकं च मनश्शिला। एतेषां समभागेन चूर्णमेवं विनिर्दिशेत्। तदर्धं प्रक्षिपेत्तत्र चूर्णं भूनिम्बसम्भवम्।। मात्रामस्य प्रयुञ्जीत दष्ट्वा दोषबलाबलम्। चूर्ण भैरवसंज्ञं तु ज्वरान्हन्ति न संशयः। पृथग्दोषांश्च विविधान् समस्तान्विषज्वरान्। द्वन्द्वजान् सन्निपातोत्थान् मानसानपि नाशयेत्। प्राकृतं वैकृतं चैव सौम्यं तीक्ष्णमथापि वा। अन्तर्गतं बहिःस्थं च निरामं साममेव च। ज्वरमष्टविधं हन्ति साध्यासाध्यं न संशयः। नानादोषोद्भवं चैव वारिदोषभवं तथा। विरुद्धभेषजभवं ज्वरमाशुव्यपोहति। अग्निमान्द्ययकृत्प्लीहपाण्डुरोगमरोचकम्। उदराण्यन्त्रवृद्धिं च रक्तपित्तत्वगामयम्। श्वयधुं च शिरश्शूलं वातामयरुजां हरेत्। ज्वरभैरवसंज्ञं तु भैरवेणकृतं शुभम्॥ ( बसवराजीयम् 1 प्रकरणम् )

द्रव्य :- शुण्ठी, त्रायमाण, निंब, यवासक, हरीतकी, मुस्तक, देवदारु, कण्टकारी, कर्कटश्रृ्ङ्गी, शतावरी, पर्पट, पिप्पलीमूल, इंद्रवारुणी, पुष्करमूल, शटी, मूर्वा, पिप्पली, हरिद्रा, दारुहरिद्रा, लोध्र, श्वेत चंदन, रक्त चंदन, कमल, कुटज, मधुयष्टी, चित्रक, शोभांजन, बला, अतिविषा, कटुका, मुशली, पद्मकाष्ठ, यवानी, शालपर्णी, मरिच, गुडूची, बिल्व, पर्पटी, तेजोवती, पत्र, त्वच, धात्री, पृश्नपर्णी, पटोल, ( सम मात्रा मे प्रत्येक द्रव्य ), भूनिंब ( सम्पूर्ण चूर्ण का आधा), गंधक, पारद, लौह, अभ्रक, मन: शिला ( यह शुद्ध व भस्म बनाकर सम मात्रा में मिलाए )

विधि :- उपर्युक्त सभी द्रव्य चूर्ण बनाकर मिलाए और उपयोग में ले।

उपयोग :- विभिन्न ज्वर आवस्था, वात, कफ, पित्त ज्वर, द्वंद्व ज्वर, त्रिदोष ज्वर, सन्निपात ज्वर, विषम ज्वर, प्राकृत – वीकृत ज्वर, सौम्य तीक्ष्ण ज्वर, अंतर गत – बहिस्थित ज्वर, साम- नीराम ज्वर, अष्ठ विध ज्वर, साध्य आसाध्य ज्वर, नाना दोष ओद्भिध ज्वर, वारी दोष ओधभिध ज्वर, विरूद्ध भैषज औद्भिध ज्वर, अग्नि मंद, यकृत – प्लीहा वृद्धि, पांडु रोग, अरोचक, उदर रोग, अंत्र वृद्धि, रक्त पित्त, तव्चा रोग, शोथ, शिर शूल, वात रोग, शूल।

Leave a Reply