Categories
Ras Shastra

Tankanshaar | टंकणक्षार | Borax – Uses, Properties

Tankanshaar is widely used in Ayurveda due to it’s properties so today in our post you will come across the properties and uses according to B.A.M.S. syllabus. Name:- संस्कृत टंकण हिन्दी सुहागा English Borax Chemical name Sodium Pyroborate hardness,- 2-2.5 relative density – 1.69-1.72 Formula – Na2B4O710H2O पर्याय:- टंकण टंकन टंग सौभाग्य स्वर्णशोधन रंग रँगद […]

Categories
Gugulu

Gokshuradi Guggulu | गोक्षुरादि गुग्गुलु – it’s dosage and uses

Gokshuradi Guggulu is commonly used to treat urinary/ Kidney disorders. अष्टाविंशति संख्या पलान्यानीय गोक्षुरा। विपचेत् षड्गुणे नीरे क्वाथ ग्राह्योऽर्धशेषितः।। ततः पुनः पचेत् तत्र पुरं सप्तपलं क्षषिपेत। गुडपाकसमाकारं ज्ञात्वा तत्र विनिक्षिपेत्।। त्रिकटु त्रिफला मुस्तं चूर्ण पल सप्तकम्। ततः पिण्डीकृतस्यास्य गुटिकामुपयोजयेत्।। हन्यात् प्रमेह कृच्छ्र च प्रदरं मूत्रघातकम्। वातास्त्रं वातरोगांश्च शुक्रदोषं तथाश्मरीम्।। ( शा.‌ सं. मं 7/84-87) गोक्षुर […]

Categories
Gugulu

Kanchnar guggulu | काञ्चनार गुग्गुलु : Preparation, Benefits

काञ्चनार गुग्गुल (Kanchnar guggulu) एक आयुर्वेदिक औषधि है। यह दवा गोलियों यानी टेबलेट के रूप में बनाई जाती है। काञ्चनारत्वचो ग्राह्यं पलानां दशकं बुधैः।। त्रिफला षट्पला कार्य त्रिकटु स्यात् पल त्रयम् । पलैकं वरुणं कुर्यादेलात्वक्पत्रकं तथा। एकैकं कर्षमात्रं स्यात् सर्वाण्येकत्र चूर्णयेत्। यावच्चूर्णमिदं सर्व तावन्मात्रस्तु गुग्गुलुः।। सङ्कट्य सर्वमेकत्र पिण्डं कृत्वा च धारयेत्। गुटिकाः शाणिकाः कार्याः प्राताह्या यथोचितम्।। […]

Categories
Gugulu

Singhnad Guggulu | सिंहनाद गुग्गुलु : Ingredients, Dosage, Uses

सिंहनाद गुग्गुलु (Singhnad guggulu) एक आयुर्वेदिक औषधि है। यह आमवात की श्रेष्ठ औषध मानी जाती है। पल त्रयं कषाचस्य त्रिफला याः चूर्ण।सौगन्धिकपल ेक कौशिकस्य पलं तथा।कडवं चित्रतैलस्य सर्वमादाय यत्नतः।पाचयेत्याकविदेशः पात्रे लौहमये दृदे।।हन्ति वात तथा पित्तं श्लेष्मार्ण खज पहनता श्वास सुदुर्जयं हन्ति का्स पविधं तथा।। कुष्ठानि वातरक्तानि गुल्मशूलोदराणि चा आमवात जयदेतदपि वैद्य विवर्जितम्।। ( भै. र. […]

Categories
Ras Shastra

Swarjika kshara | स्वर्जिकाक्षार : Medicinal Properties, Uses

Name:- संस्कृत – स्वर्जिकाक्षारः हिन्दी – सज्जीक्षार पर्याय:- ref.:( र.त. 13/42-44) स्वर्जि स्वर्जी स्वर्जिका सर्जि सर्जिका रूचक कपोत सौवर्चल सुखवर्च परिचय:- पंजाब एवं सिन्ध प्रान्त में लाना नमक क्षारयुक्त वनस्पति को जलाकर सज्जीक्षार (Swarjika kshara) बनाया जाता है। निर्माण:- Ref: ( र .त.13/45-47) छोटी दुरालभा के पञ्चाङ्ग को ➡धूप में सुखाने के बाद जलाकर राख […]

Categories
Gugulu

Saptavinshati Guggulu | सप्तविंशति गुग्गुल : Preparation, Uses

त्र्यूषणं त्रिफला मुस्तां विडङ्गान्यथ चित्रकम् । शट्येला पिप्पलीमूलं माक्षिकं देवदारु च।। तुम्बुरु पौष्करं मूलं चविकातिविषा तथा। द्वे हरिद्रे विडं कृष्णा यवक्षार: ससन्धैवः ।। हस्तिपिप्ल्यपामार्गा: समभागानि कारयेत्। गुग्गुलुं द्विगुणं दद्याद् गुलिकास्त्वक्षसम्मिताः।। भक्षयेत यथाकामं माक्षिकेण समन्वितम्। मधुमार्दीकमैरेयसुराशीधुसुखोदकम्।। दाडिमाम्बु यवक्षारमनुपाने प्रशस्यते। एतत्सर्वेषु गुल्मेषु प्लीह्नि सर्वोदरेषु च।। अर्शोभगन्दरे शोषे तथा क्षतक्षये। वातव्याधिषु सर्वेषु सर्वेष्वेव व्रणेषु च।। अष्टादशसु कुष्ठेषु स्त्रीणां […]

Categories
Gugulu

Yograj guggulu | योगराज गुग्गुलु : Ingredients, Dosage, Uses

नागरं पिप्पली मूल पिप्पली चव्य चित्रकौ। भृष्टं हिङ्ग्वजमोदा च सर्षपो जीरकद्वयम्। रेणुकेन्द्रयवाः पाठा विडङ्गं गजपिप्पली।। कटुकातिविषा भाङ्गीं वचा मूर्वे त्रिभागतः। प्रत्येकं शाणिकानि स्युर्दव्याणीमानि विंशतिः।। द्रव्येभ्यः सकलेभ्यश्च त्रिफला द्विगुणा भवेत्। एभिश्चूर्णीकृतैः सर्वैः समो देयश्च गुग्गुलुः।। वनं रौप्यं च नागं च लोहसारस्तथाभ्रकम्। मण्डूरं रससिन्दूरं प्रत्येकं पलसम्मितम्।। गुडपाकसमं कृत्वा द्यादैतद् यथोचितम्। एकपिण्डं ततः कृत्वा धारेयद् घृतभाजने।।गुटिकाः शाणमात्रास्तु कृत्वा […]

Categories
Gugulu

Kaishore Guggulu | कैशोर गुग्गुलु : Preparation and Uses

त्रिफलायास्त्रयः प्रस्थाः प्रस्थैका चामृता भवेत्।। सङ्कट्य लोहपात्रे तु सार्धद्रोणाम्बुना पचेत्। जलमर्धशृतं ज्ञात्वा गृह्णीयाद् वस्त्रगालितम्।। ततः क्वाथे क्षिपेच्छुद्धं प्रस्थ गुग्गुलं सम्मितम्। पुनः पचेदयःपात्रे दा सङ्घट्टयेन्मुहुः।। सान्द्रीभूतं च तं ज्ञात्वा गुडपाकसमाकृतिम्। चूर्णीकृत्य ततस्तत्र द्रव्याणीमानि निक्षिपेत्। त्रिफला द्विपला ज्ञेया गुडूची पलिका में। षडक्षं त्र्यूषणं प्रोक्तं विडङ्गानां पलार्धकम् । दन्ती कर्षमिता कार्या त्रिवृत्कर्षमिता स्मृता। ततः पिण्डीकृतं सर्वं घृतपात्रे विनिक्षिपेत्।। […]

Categories
Gugulu Yog ( Formulations )

Triphala guggulu | त्रिफला गुग्गुलु : How to make, Uses

त्रिपलं त्रिफलाचूर्णं कृष्णाचूर्णं पलोन्मितम्। गुग्गुलुः पाञ्चपलिकः क्षोदयेत् सर्वमेकतः।।ततस्तु गुटिकां कृत्वा प्रयुञ्ज्याद् वह्न्यपेक्षया। भगन्दरं गुल्मशोथावासि च विनाशयेत्।। (शा. सं. मं. 7/82-83) Ingredients:- त्रिफला चूर्ण(Terminalia chebulaTerminalia belliricaPhyllanthus emblica) 12 तोला ~ 120g पीपल का चूर्ण(Ficus religious) 4 तोला ~ 40g शुद्ध गुग्गुलु(Commiphora mukul) 20 तोला ~ 200g विधि:- सभी द्रव्यों को एक साथ कूटकर घृत के साथ […]

Categories
Yog ( Formulations )

Yograj Rasayana | योगराज रसायन – Ayurvedic Medicine

खदिरकदरतिनिशासनशिरीषशिशपाशाकसर्जा र्जुनजम्दूकरवीरधवामलकोमुष्ककाक्षिकबदरीवञ्चलनिम्बक रञ्जकदम्बमधूकसारान् साान कृतमालनिचुलपटोलाङ्कोल बलाविल्वकुटजकटभीपारिभद्र सहचरगृध्रनखोवरणवर्धमाना – | शौभजनाटरूषकशतावरीश्वदंष्ट्राहिमाराश्वकर्णश्रीपर्णी – स्वयंगुप्ताग्निमन्येन्द्र वारुणीकाकोदुम्बरिकामेषशृङ्गोडुण्डुक – गुल्चीवर्षाभूवायसीबृहतीद्वयरोहिणीमूर्वाशाङ्गाष्ठामूलानि च शकलयित्वा पृथक् त्रिशत्पलिकानि संझुद्य महति कटाहेऽष्ट | गुणेनाम्भसा क्वाथयेत् । अष्टभागशेष निर्यहमवतार्य परि स्राव्य च तस्मिन् सर्पिषः पल्तत्रघं विपचेद्दोषदवशेषकषा ये च विदलीकृतारुष्करसहस्रत्रयमत्रावाप्य पुनः पाचयेद्विगत स्वरसान्यरुष्कराण्यपास्य तस्मिन् स्नेहे सुचूणितानि प्रक्षिपेत्। व्याधिघातव्योषनाकुलीमार्कवार्ककाकादनीतगरकटुकाकुष्ठ – विल्वहिङगुविलङ्गचित्रकातिविषामस्तेन्द्रयवेन्द्रावारुणीरूप्य – मललोहरजोलोहकान्तरसाजनाभ्रशुकनासादेवदालीत्रिफला लाङ्गलिकोविशालाकुम्भनिकुम्भवचावाराहीमहाद्रुम कोशा तकीप्रपुन्नाट सोमपर्णीनलिकाद्वयपटोलोजातीपल्लवताप्यकार वेल्लीकूलिकाकन्दकसप्तच्छदशाङ्गाष्ठोत्पलशारिवागुल्गुलुशि […]