Categories
Swasthavrit Yoga

Setu Bandhasana : Bridge Pose – Steps, Benefits

स्थिति– उत्तरी तानासन। विधि :- उत्थान तानासन में, दोनों पैरों के घुटने मोडने चाहिये, एडियाँ नितम्ब प्रदेश से सटी हुई एवं पैर भूमि पर टिके हुये रहने चाहिये। धीरे- धीरे कटि एवं नितम्भ प्रदेश को ऊपर उठाना चाहिये। कटि प्रदेश कुछ ऊपर उठते ही हाथों को कोहनियों में मोडकर नितम्ब प्रदेश को सहारा देना चाहिये। […]

Categories
Ras Shastra

Kaanch ( काँच ) : Glass – Shodhan, Bhasma

Name :- संस्कृत काँच हिन्दी काँच English Glass Hardness – 6 Relative Density – 2.2 Chemical Formula – SiO2 परिचय :- 98 % सिलिका उच्च तापमान पर द्रवित हो जाता है। शीतल होने पर ठोस हो जाता। प्राप्ति स्थान :- लीबिया के मरुस्थल में शोधन :- काँच (Kaanch) के टुकड़े कर के ➡ नींबू स्वरस […]

Categories
Ras Shastra Syllabus

Trinkant ( तृणकान्त ) : Amber – Uses, Qualities

Name :- संस्कृत तृणकान्तमणिःः हिन्दी तृणकान्त Latin Succinum English Amber Hardness – 2.5 Relative Density – 1.1 Chemical Formula – C40H64O4 पर्याय :- तृणग्रह तृणकान्त तृणकान्तमणि परिचय :- Fossil resin श्वेत पाण्डु, पीताभ रक्तवर्ण में मिलता है। इसका नाम तृण कान्त (Trinkant) इसलिए पड़ा क्यूँकि जब इस के टुकड़ों को ऊनी, रेशमी और सूती कपड़े […]

Categories
Ras Shastra

Sphatik ( स्फटिक ) : Rock Crystal, Quartz – Qualities, Benefits

Names :- संस्कृत स्फटिकः हिन्दी स्फटिक English Rock crystal Hardness= 7 Relative Density= 2.65 Chemical Formula= SiO2 पर्याय :- शिवरत्न स्फटिक निर्मलोपल सितोपल स्वच्छ स्वच्छमणि अम्लरत्न शिवप्रिय शालीपिष्ट परिचय :- स्फटिक (Sphatik) पारदर्शक, बिना किसी रंग के, स्वच्छ, श्वेतवर्ण का पाषाण। माला, बर्तन शिवलिङ्ग, मूर्ति आदि बनाये जाते हैं। शुद्ध स्फटिक (Sphatik) रंगहीन, निर्मल होता […]

Categories
Ras Shastra Tricks Yog ( Formulations )

Praval Panchamrit Ras ( प्रवालपञ्चामृत रस ) with Trick to Learn

प्रवालमुक्ताफलशंखशुक्ति कपर्दिकानां च समांशभागम् ।प्रवालमात्र द्विगुणं प्रयोज्यं सर्वैः समांशं रविद्ग्धमेय।।एकीकृतं तत्खलु भाण्डमध्ये क्षिप्त्या मुखे बन्धनमत्र योज्यम्। पुटं विदध्यादतिशीतले च उद्धृत्य तद्भस्म क्षिपेत्करण्डे।। नित्यं द्विवारं प्रतिपाकयुक्तं वल्लप्रमाणं हि नरेण सेव्यम्।आनाहगुल्मोदर प्लीहकासश्वासाग्निमान्द्यान्कफमारुत्तोत्थान्।।अजीर्णमुद्गार हृदामयध्नं ग्रहण्यतीसार विकारनाशनम्।मेहामयं मूत्ररोगं मूत्रकृच्छू तथाश्मरीम्।। नाशयेन्नात्र सन्देहः सत्यं गुरुवाचो यथा।पथ्याश्रितं भोजनमादरेण समाचरेन्निर्मलचित्तवृत्त्या।। प्रवालपञ्चामृतनामधेयो योगोत्तमः सर्वगदापहारी।। (भै. र. गुल्म 32/116-120) घटक द्रव्य :- प्रवाल भस्म […]

Categories
Ras Shastra

Rajavart ( राजावर्त ) : Lapis Lazuli – Types, Uses

Name :- संस्कृत राजावर्तः हिन्दी राजावर्त English Lapis lazuli Hardness:- 5.5 Relative Density:- 2.38 – 2.45 Chemical Formula:- Na4 (S3Al) Al2(SiO4)3 पर्याय :- आवर्त नृपोपल आवर्तमणि नृपावर्त राजावर्त नीलाशम राजन्यावर्त परिचय :- गहरे नीलेवर्ण का चमकदार खनिज पाषाण है। Mineral is – Lasurite राजावर्त (Rajavart) असली है या नकली, इसके लिए पत्थर पर घिसने एवं […]

Categories
Ras Shastra Tricks Yog ( Formulations )

Kamdudha Ras ( कामदुधा रस ) with Trick to Learn

घटक द्रव्य :- मुक्ता पिष्टि – 1 भाग मुक्ताशुक्ति भस्म – 1 भाग शंख भस्म – 1 भाग गुडूची सत्त्व – 1 भाग प्रवाल पिष्टी – 1 भाग कपर्दिका भस्म – 1 भाग शुद्ध गैरिक – 1 भाग Trick to Learn :- प्रवीण कोड़ी के भाव में शंख खरीदकर, गेरुआ वस्त्र धारण कर मुक्ति के […]

Categories
Ras Shastra Tricks Yog ( Formulations )

Raja Mrigank Ras ( राजमृगांक रस ) with Trick to Learn

रसभस्म त्रयो भागा भागकं हेमभस्मकम्। मित्रस्य भाग शिला गन्धक तालकम्।।प्रतिभागद्वयं शुद्धमेकीकृत्य विचूर्णयेत्। वराटिका तेन पिया चाजाक्षीरेण टंकणम्।। पिष्ट्वा तेन मुखं रुद्ध्वा मृद्भाण्डे तां निरोधयेत्।शुष्कं गजपुटे पाच्यं चूर्णयेत् स्वांग शीतलम्।। दशपिप्पलिकैः क्षौद्र्मरिचैर्वा घृतान्वितैः।गुञ्जा चतुष्ट्यशास्य क्षयरोग प्रशान्तये।। (र. सा. सं. यक्ष्मा चि. 2/3-6) घटक द्रव्य :- पारद भस्म – 3 भाग रजत भस्म – 1 भाग शुद्ध […]

Categories
Ras Shastra

Suryakant ( सूर्यकान्त ) : Sun stone – Upratn Vargha

Name :- संस्कृत सूर्यकान्तः हिन्दी सूर्यकान्त English Sun stone Hardness= 5.5 – 6 Relative Density= 2.65 Chemical Formula= Na2O3 Al2O3, 6SiO2 + CaO, Al2O3, 2SiO2 पर्याय :- सूर्यकान्त सूर्यमणि सूर्योपल ज्वलनोपल रविकान्त तपन तपनमणि वसु अर्कोपल अग्निगर्भ परिचय :- चरक संहिता में (च.चि.9/13 ) उल्लेख मिलता है। यह श्वेतवर्ण का हल्का रक्तवर्ण लिए हुआ पाषाण […]

Categories
Ras Shastra

Vaidurya ( वैदूर्य ) : Cat’s Eye – Ratn Vargha

Name :- संस्कृत वैदूर्यम् हिन्दी लहसुनियाँ English Beryllium aluminate Hardness= 8.50 Relative Density= 3.5 – 3.8 Chemical Formula= BeO Al2 O3 पर्याय :- वैदूर्य केतुरत्न वायज विदूरज विदूररत्न विडालाक्ष विडालाख्य परिचय :- बिल्ली की आँखों की तरह चमकदार, पीत हरित वर्ण, मध्य में शुभ्र वर्ण, रेखायुक्त होता है। इसलिए इसे Cat’s eye कहते है। केतु […]